Manipulatief gedrag wordt vaak gezien als een kenmerk van mensen met een persoonlijkheidsstoornis. Wat hier echter onder wordt verstaan en wat je ermee moet is niet uitgebreid beschreven. Bowers (2003) doet hier een poging toe. Hij constateert allereerst dat manipulatie heel verschillend wordt waargenomen. Sommige verpleegkundigen zien in elk initiatief van hun patiënt een manipulatief motief. Anderen zien dit nooit.
Manipulatie wordt verschillend gedefinieerd. Een omschrijving zou kunnen zijn: doelgericht, leugenachtig en dwingend gedrag, zonder rekening te houden met belangen of gevoelens van anderen. Verpleegkundigen breiden de definitie vaak uit met: splitsend, misbruik makend van vertrouwen, bewust ondermijnend, intimiderend, omkopend, vleiend, corrupt en bedreigend. Wanneer bij elk gedrag manipulatie wordt herkend dan is behandeling een doodlopende weg.
Zelfverwonding wordt vaak onterecht als manipulatief gedrag gezien terwijl dit zelden het geval is, patiënten zijn hierbij vaak juist níet bezig met de ander. Gedrag van politici en managers wordt ook vaak als manipulatief gezien. Het verschil met een patiënt die lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis is echter, dat politici en managers wel rekening houden met hun ‘slachtoffers’ en een afgebakend doel voor ogen hebben.
Sommige verpleegkundigen worden cynisch door confrontaties met manipulatief gedrag. Soms zo erg dat zij ook in hun privéleven niemand meer vertrouwen en overal manipulaties zien, ze hebben dan het basale vertrouwen in de ander verloren. Zo cynisch worden is in zekere zin ’op veilig’ spelen, je kunt tenslotte niet meer onverwacht bedrogen worden. Bowers stelt dat het wenselijk is om te balanceren op het smalle koord tussen vertrouwen en wantrouwen, ook binnen het contact met de patiënt die vanuit zijn/haar stoornis manipulatief gedrag kan vertonen.
Een ondersteunend team en reflectie op eigen gevoelens en motieven kunnen helpen om extreme achterdocht te hanteren. Niemand wordt er gelukkig van om in een wereld te leven waarin hij niemand meer vertrouwt.
Bowers L. (2003) Manipulation: description, identification and ambiguity. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 10, 323-328.
